Long Khánh

Long Khánh là một tỉnh cũ thuộc Đông Nam Bộ Việt Nam thời Việt Nam Cộng hòa.

700px Southvietmap Bản đồ hành chính năm 1967 cho biết địa giới Long Khánh của Việt Nam Cộng Hòa

Địa lý

Tỉnh Long Khánh có vị trí địa lý:

Phía bắc giáp Phước Long
Phía đông bắc giáp Lâm Đồng
Phía đông giáp Bình Tuy
Phía nam giáp Phước Tuy
Phía tây giáp hai Biên Hòa và Bình Dương.

Diện tích 3.457 km². Tỉnh lỵ đặt tại thị xã Xuân Lộc.

Dân số Long Khánh 1967
Quận	Dân số
Định Quán	11.798
Kiệm Tân	44.963
Xuân Lộc	54.083
Tổng số	110.844

Dân cư đông nhất là người Kinh, còn lại là một số dân tộc gốc Khmer, Chàm và các sắc tộc Tày, Nùng, Thái, Dao, Mạ… Tôn giáo chính là đạo Phật, Công giáo, thờ ông bà…

Vùng Gia Kiệm là nơi sinh sống của nhiều người Công giáo miền Bắc di cư vào Nam năm 1954.

Địa hình

Tỉnh có nhiều núi và rừng rậm, đất đỏ xám. Hầu hết là núi thấp có rừng bao phủ như: núi Chứa Chan (còn gọi là núi Gia Rai) lớn nhất, cao 838 mét; núi Cam Tiên cao 441 mét, núi Bé Bạc cao 319 mét, núi Đồng Bác cao 236 mét, núi Gia cao 225 mét, núi Tràn cao 209 mét, núi Hok cao 157 mét; dãy núi Mây Tào cao 716 mét nằm tại ngã ba ranh giới với Phước Tuy và Bình Tuy.

Sông chính của là sông Đồng Nai, chảy dọc theo hướng tây-nam. Các sông khác là sông La Ngà, sông Vong, sông Lục, sông Gia Ớt, suối Tâm Bung.

Khí hậu

Tỉnh có khí hậu nhiệt đới, nóng ẩm, với hai mùa: mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4, mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10. Tháng 12 thỉnh thoảng có sương lạnh.

Lịch sử

Tỉnh Long Khánh được lập theo Sắc lệnh 143-NV ngày 22 tháng 10 năm 1956 của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa, do tách từ Biên Hòa. Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, Long Khánh giải thể, nhập với 2 Biên Hòa và Phước Tuy thành Đồng Nai mới (tuy nhiên, đến năm 1991, địa bàn Phước Tuy cũ lại được tách ra để thành lập Bà Rịa – Vũng Tàu).

Theo Nghị định số 131-BNV/HC/NĐ của Bộ trưởng Bộ Nội vụ Việt Nam Cộng Hòa ngày 24 tháng 4 năm 1957 thì Long Khánh có 2 quận, 3 tổng, 32 xã:

Quận Xuân Lộc, gồm 1 tổng: Bình Lâm Thượng. Quận lỵ: Xuân Lộc.
Quận Định Quán, gồm 2 tổng: Ta Lai, Bình Tuy. Quận lỵ: Định Quán.

Khi Phước Thành được thành lập vào tháng 1 năm 1959, vùng Ta Lai tách khỏi Long Khánh để nhập vào Phước Thành. Tỉnh sắp xếp lại còn 2 quận, 2 tổng, 16 xã.

Ngày 28-4-1967, lập thêm quận Kiệm Tân tách ra từ quận Xuân Lộc với quận lỵ ở Dốc Mơ (xã Gia Tân).

Ngày 31-12-1974, tách xã Gia Ray ra khỏi quận Xuân Lộc để thành lập quận Bình Khánh.

Cuối năm 1974, Long Khánh có 4 quận là: Xuân Lộc, Định Quán, Kiệm Tân, Bình Khánh.

Quận Xuân Lộc gồm 9 xã: Hiếu Kỉnh, Xuân Lộc, An Lộc, Tân Lập, Thới Giao, Cẩm Mĩ, Cẩm Tâm, Dầu Giây, Hưng Lộc;
Quận Định Quán gồm 4 xã: Định Quán, Đồng Hiệp, Phương Thọ, Chánh Hưng;
Quận Kiệm Tân gồm 5 xã: Gia Kiệm, Gia Tân, Bình Lộc, Bình Hòa, Bến Nôm;
Quận Bình Khánh gồm 3 xã: Gia Ray, Đồng Tâm, Xuân An.

Địa bàn Long Khánh cũ hiện nay tương ứng với thành phố Long Khánh, các huyện Xuân Lộc, Cẩm Mỹ, Thống Nhất, Định Quán, Tân Phú và một phần các huyện Trảng Bom, Vĩnh Cửu cùng thuộc Đồng Nai ngày nay.

Hiện nay, địa danh “Long Khánh” chỉ còn được dùng để chỉ thành phố Long Khánh, đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc Đồng Nai.

Kinh tế

Đất Long Khánh phù hợp với các loại cây công nghiệp như: cao su (trồng nhiều cao su nhất ở quận Xuân Lộc). Ngoài ra còn các loại hồ tiêu, cà phê, cây lấy dầu, thuốc lá và mía. Rừng Long Khánh còn cho các loại gỗ như trắc, cẩm lai, căm xe, bằng lăng, trẹ. Thú rừng có nai, sơn dương, gà rừng, chồn, nhím, chim câu, chim đậu ngược. Núi Chứa Chan có trên 2.000 giống cây khác nhau. Ngoài ra, người dân còn trồng các loại hoa màu phụ như đậu phọng, bắp, đậu xanh, đậu đỏ, chuối…

Khoáng sản của Long Khánh có nhiều hầm đá xanh, đá trắng được khai thác cho việc xây dựng đường sá và những hầm cát trắng làm thủy tinh.