Đình Trung Cần

Đình Trung Cần
	Di tích quốc gia
Thờ phụng : Tống Tất Thắng
Thành lập	1781
Phân loại	Di tích kiến trúc nghệ thuật
Ngày công nhận	12 tháng 01 năm 1996
Quyết định	51-VH/QĐ

Đình Trung Cần là một di tích lịch sử cấp quốc gia theo quyết định số 51-VH/QĐ ngày 12 tháng 01 năm 1996. Đây là một ngôi đình có kiến trúc đẹp nhất trong những ngôi đình Việt Nam

700px Bia da trong dinh Trung Can Bia, Khánh đá trong Đình Trung Cần
700px Hang cay truoc dinh Trung Can cây cổ thụ trước đình

diện tích:1785m²

Vị trí

Đình Trung Cần được xây dựng trên dải đất cao ráo, phong quang. Phía bắc là khu dân cư xóm Đình ( xóm 8), phía tây là xóm Khoa Trường ( xóm 7), phía đông là đồng đất xóm Vũng ( xóm 10), xưa kia là nhánh sông đã bị vùi lấp thành đồng đất phi nhiêu, trước mặt không xa là thôn Yên Truyền gồm hai xóm Chùa Giai và xóm Cồn ( xóm 9).

Nhìn ra xa, đình hướng nam, bầu trời rộng, cao. Những ngày trời trong người ta có thể nhìn thấy mây núi xanh các vùng Đức Thọ, Can Lộc, Hương Sơn và đèo Ngang tít tắp chân trời.

Lich Sử

Đình Trung Cần được xây dựng năm 1781 Tân Sửu, hoàn thành năm 1782 Nhâm Dần.
Vị thần được thờ chính là Tống Tất Thắng (1487-14.?) và thờ Tam Tòa Đại Vương, Tứ Vị Đại Vương, Cao Sơn Cao Các.

Đình Trung Cần được xây dựng bởi 3 vị tiến sĩ họ Nguyễn Trọng. Đó là
Nguyễn Trọng Thường,
Nguyễn Trọng Đương,
Nguyễn Trọng Đường,
cùng với nhân dân trong xã Nam Trung.

Tổng Thể

Phía trước cửa đình, bên cạnh các cồn đất có hình thù “nghiên bút” khu “chùa Kẹ” là lăng mộ Tống Tất Thắng.

Đình có tường cao quá đầu người , bao bọc bốn bề sân vườn, vừa là lối đi ở mặt trên, tiện cho mọi người ngồi xem hội hè, đình đám diễn ra trong sân đình.

Trước cổng đình là nhà bia ghi sự tích đình và công lao tên tuổi của những người đã góp công, của ruộng đất cho việc xây dựng đình, bia ghi tên “Nghĩa điền bia ký”.

Vào cửa sân đình, hai cột nanh cao vút, trên đầu là hai con nghê vừa hướng vào đinh vừa đối diện nhau, hai con nghê bằng đất nung với văn hoa chi tiết mềm mại, tinh tế ( đã bị bão lũ phá hủy, nay thay bằng nghê xi măng cốt thép).

Sân đình bằng phẳng, cỏ xanh mượt mà, hàng nghìn người ngồi không hết chỗ.

Ngôi đình oai nghiêm, mái cong, trên nóc có mô hình ” Lưỡng Long triều nguyệt”. cũng như những con rồng đúc đất nung, nhưng con lân đa đang chạy dài trên các đường lưng chừng, các góc mái đến tận mái, nối tiếp là những con chim phượng cất cánh chức bay lên trời.

Long – Ly – Quy – Phượng là những mô hình tượng trưng bốn con vạt linh thiêng, tất cả bằng đất nung đừng nét chi li, tinh tế, mang thần sắc sống động, linh hoạt tôn nghiêm cổ kính.

Đình gồm năm gian, ba gian chính, hai gian phụ, chiều dài 30 mét, chiều ngang 16 mét.

Sáu vì gôm 24 cột lim, kết cấu kiểu tứ trụ. Mỗi cột cao tầm 8 mét, chu vi 1.5 mét. Tất cả 12 kèo trước, sau và hồi đều được chạm trổ tinh tế. Mỗi góc trên xà đều có một con rồng ổ, Tám con rồng ổ là tám đường gỗ tròn được chạm lộng đầu rồng, cuộn tròn thu hình trong góc mái, đầu thò ra khoảng không, miệng ngậm ngọc, nanh vuốt vẩy vi mềm mại, đường nét kín đáo, uyển chuyển như thực như mơ, đường nét chạm mộc trong đình rất thanh thoát mà phức tạp, vừa nổi vừa chìm. Tất cả được xếp đặt tạo hình tạo dáng tinh tế hài hòa vừa mền như bún vừa cúng như thép. Kỹ thuật mộc đến mức điêu luyện.

Các đường Hạ Thượng đều được chạm nổi “mây, mưa, lá,đề, cành, tùng,cúc, trúc, mai”.

Trên nách bốn bè có 24 bức tranh khắc gỗ nổi dây là những kỳ công của điêu khắc cổ.

Những mô hình như ” Vua Thuấn đi cày”, “vua Nghiêu truyền ngôi cho vua Thuấn ở Hoàng Cung”, cảnh “vượt thuyền trong giông bão”, những cảnh sinh hoạt trong dân gian rất sinh động như ” Tiến sĩ về lang”, ” người đánh đàn”, ” trẻ chăn trâu thổi sao”, “Mẹ cho con bú”, “trai gái giã gạo”, “người đánh cờ”, ” người đọc sách ngâm thơ”, “phi ngựa chiến qua làng” …

Tất cả 24 bức tranh gợi lên một quang cảnh làng xóm xa xưa, một làng có văn hóa, văn minh,

Hôm nào rảnh gõ tiếp

Nhìn tổng thể khu vực này có các công trình: cổng, sân, bia đá, đại đình, hậu cung. Cổng đình có hai cột nanh cao vút, trên có hai con nghê chầu lại, sân đình bằng phẳng, cỏ xanh mượt mà, hàng trăm người ngồi xem không hết chỗ.

Phía trước có bia đá xanh “Nghĩa điền bia ký” ghi lại sự tích xây dựng và công lao của bà con đóng góp ruộng đất, tiền của làm nên công trình này, xung quanh có tường bao bảo vệ.
Trước đình là các cây xà cừ cổ thụ, chu vi khoảng 5-6 người ôm, trước do bão lũ đã đổ, nay còn lại ba cây, cho bóng mát tỏa khắp một vùng rộng lớn.

Kiến Trúc

Đại đình 5 gian, dài 24m, rộng 12m, có 6 bộ vì kèo với 24 cột gỗ lim, kết cấu tứ trụ, mái lợp ngói vảy. Ở gian giữa có bức hoành phi khắc bằng chữ Hán: “Thánh cung vạn tuế”.

Nghệ thuật kiến trúc ở đình Trung Cần đạt đến trình độ tinh xảo.

Phía sau đại đình là hậu cung có tấm biển chạm lộng ba chữ Hán: Đại Thánh Miếu (miếu thờ Khổng Tử) do tổng đốc Lê Nguyên Trung khi đã về hưu cùng dân làng dựng thêm.