Nhân chuyện Mạc Hiển Tích, bàn về chuyện viết sử

Việc xét xử Mạc Hiển Tích của đình thần đã được chép như sau:

“Vua sai thái phó là Ngô Lý Tín và đô quan lang trung là Lê Năng Trường xét việc kiện thiếu sư Mạc Hiển Tích. Bọn Năng Trường sợ Hiển Tích nên không dám truy cứu. Người trong nước bèn làm thơ chế giễu rằng:

Ngô phụ quốc thị Lan

Lê đô quan thị Kích

Án nhất tụng Mạc Tích

Đản cục tích nhi dĩ.

Nghĩa là: ông phụ quốc họ Ngô và ông đô quan họ Lê là hai người điên (Lan và Kích là tên hai người điên), xét có mỗi vụ kiện Mạc Hiển Tích mà rốt cuộc chỉ có sợ hãi thôi.

Lúc bấy giờ, vua tuổi còn non nớt, Hiển Tích tư thông với thái hậu, cho nên người đương thời sợ Hiển Tích”.

Lời bàn: Riêng ở giai thoại này, thay vì bàn về các nhân vật và sự kiện của lịch sử, người kể chuyện xin được mạo muội bàn về người viết sử.

Trước hết, các tài liệu quan trọng khác như Đại Việt sử kí toàn thư và Lịch triều hiến chương loại chí đều nói Mạc Hiển Tích đỗ đầu khoa thi năm Bính Dần (1086). Cứ cho ông tài giỏi hơn người, đỗ đại khoa vào năm hai mươi tuổi, thì tính ra, đến năm ông bị kiện rồi bị đi đày, ông đã thọ đến trên 120 tuổi! Ôi, trên 120 tuổi mà còn cường tráng đến độ ham vui với thái hậu để rồi bị kiện, khiếp thay!

Thái phó Ngô Lý Tín và đô quan Lê Năng Trường sợ mạc Hiển Tích cũng phải. Cụ sống dai hay sử gia vô ý chép lầm. Xin để hạ hồi phân giải vậy.

(Theo “Việt sử giai thoại” của Nguyễn Khắc Thuần – NXB Giáo Dục)