Vũng Tàu – Côn Đảo

Đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo
Vùng	Đông Nam Bộ
Phân chia hành chính	1 quận, 11 phường và 1 xã
Thành lập	30 tháng 5, 1979
Giải thể	1991

Đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo là một đơn vị hành chính tương đương cấp tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương ngày nay nằm ở miền Đông Nam Bộ. Đặc khu được thành lập năm 1979 nhằm phục vụ phát triển ngành công nghiệp khai thác dầu khí mới thành lập của Việt Nam. Năm 1991, đặc khu được giải thể để thành lập tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ngày nay.

Địa lý

Vũng Tàu – Côn Đảo

Đặc khu có tổng diện tích tự nhiên 249 km², bao gồm hai phần riêng biệt.

Phần đất liền gồm bán đảo Vũng Tàu, đảo Long Sơn và nhiều cù lao ven bờ, phía bắc giáp tỉnh Đồng Nai, phía tây, đông và nam giáp Biển Đông.
Phần hải đảo gồm quần đảo Côn Lôn tọa lạc ở vùng biển Đông Nam Việt Nam, cách đất liền Sóc Trăng 40 hải lý và Vũng Tàu 97 hải lý.

Lịch sử

Đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo được thành lập ngày 30 tháng 5 năm 1979 trên cơ sở sáp nhập thị xã Vũng Tàu, xã Long Sơn thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Nai và huyện Côn Đảo thuộc tỉnh Hậu Giang. Khi thành lập, Đặc khu trở thành đơn vị hành chính cấp tỉnh thứ 40 của Việt Nam.

Sau đó Hội đồng Chính phủ đã ra Quyết định số 438-CP ngày 10 tháng 12 năm 1979, qui định nhiệm vụ và tổ chức các cơ quan quản lý hành chính nhà nước của Đặc khu với nhiệm vụ chủ yếu là: Tổ chức phục vụ việc thăm dò và khai thác dầu khí; phát triển công nghiệp hải sản; xây dựng thành nơi du lịch nghĩ mát; đảm bảo an ninh quốc phòng, phát tiển kinh tế – xã hội.

700px An oil rig offshore Vungtau Giàn khoan ngoài khơi Vũng Tàu

Việc thành lập đặc khu được cho là bức thiết trong bối cảnh mới thành lập ngành công nghiệp khai thác dầu khí tại Việt Nam. Trước đó, ngày 28 tháng 5 năm 1979, thay mặt Hội đồng Chính phủ, ông Vũ Tuân, Bộ trưởng Phủ thủ tướng đã trình bày tờ trình về việc này, trong đó nhấn mạnh tới việc xây dựng một đặc khu để “phục vụ phát triển ngành công nghiệp dầu mỏ và khí đốt”.

Tháng 3 năm 1981, Đài phát thanh truyền hình Đặc khu ra đời, với chương trình phát thanh trên sóng AM 1350 kHz.

Tháng 8 năm 1991, chính phủ Việt Nam thành lập tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu từ Đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo và 3 huyện thuộc tỉnh Đồng Nai. Như vậy đặc khu chính thức bị giải thể.

Tổ chức hành chính

Giai đoạn 1979 – 1986

Khi mới thành lập, Đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo chưa có phân chia địa giới hành chính rõ ràng. Ngày 10 tháng 12 năm 1979, Hội đồng Chính phủ ban hành quyết định số 438-CP, theo đó phân chia chính quyền đặc khu thành 2 cấp: cấp đặc khu và cấp quận. Tuy nhiên, ngoại trừ quận Côn Đảo, chưa có một quyết định cụ thể nào xác lập cấp quận trên khu vực thị xã Vũng Tàu cũ và xã Long Sơn nằm ở phần đất liền của đặc khu.

Phần đất thị xã Vũng Tàu cũ được chia thành 5 phường bao gồm: Châu Thành, Thắng Nhất, Thắng Nhì, Thắng Tam, Phước Thắng và xã Long Sơn.

Giai đoạn 1986 – 1991

Ngày 14 tháng 5 năm 1986, Hội đồng Bộ trưởng ra quyết định số 58-HĐBT điều chỉnh địa giới hành chính các phường thuộc Đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo. Trong đó:

Phường Châu Thành và 4 tổ Phường Thắng Tam thành lập: Phường 1 và Phường 4.
Phường Thắng Nhì, 33 tổ Phường Thắng Nhất và 5 tổ Phường Thắng Tam thành lập: Phường 5, Phường 6, Phường 7 và Phường 9.
Phường Thắng Tam thành lập: Phường 2, Phường 3 và Phường 8.
đổi tên Phường Thắng Nhất thành Phường 10.
đổi tên Phường Phước Thắng thành Phường 11.

Như vậy từ năm 1986 đến khi giải thể, đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo có 11 phường, 1 quận và 1 xã.

Lãnh đạo

Đảng uỷ

Bí thư Đặc khu uỷ

STT

Bí thư

Từ

Đến

1

Phạm Văn Hy

(Tư Hy)

6/1982

10/1984

1975-1976, ông cũng là Bí thư Thành uỷ, Chủ tịch Ủy ban quân quản Thành phố Vũng Tàu

2

Lê Quang Thành

(Đoàn Hồng Đoàn)

10/1984

06/1991

Chính quyền

Chủ tịch UBND Đặc khu

STT

Chủ tịch

Từ

đến

Lâm Văn Thê

(Ba Hương)

1979

1982

Nguyễn Hoàng Thuyết

1985

1990

Giải thể

Ngày 12 tháng 8 năm 1991, kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa VIII ra nghị quyết về việc điều chỉnh địa giới hành chính nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước. Theo đó, Chính phủ quyết định thành lập tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu từ Đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo và 3 huyện Long Đất, Châu Thành và Xuyên Mộc thuộc tỉnh Đồng Nai. Đồng thời, thành lập thành phố Vũng Tàu trên cơ sở 11 phường: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 và xã Long Sơn của đặc khu cũ; thành lập huyện Côn Đảo trên cơ sở quận Côn Đảo của đặc khu cũ.

Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu có diện tích 2.047,45 km², dân số 587.499 người. Tỉnh lỵ đặt tại thành phố Vũng Tàu, đến năm 2012 chuyển về thị xã Bà Rịa (nay là thành phố Bà Rịa).